15 września
15 września 1676 w Chojniku niedaleko Tarnowa urodził się Stanisław Poniatowski, przyszły kasztelan krakowski i ojciec ostatniego władcy Rzeczypospolitej, Stanisława Augusta.
Od razu usprawiedliwimy się, że pan Stanisław nie miał wprawdzie wielkich związków z Warszawą, poza pełnieniem kilku urzędów senatorskich i miejską rezydencją. Jednak bez wspomnienia jego postaci trudniej pojąć relacje i związki pomiędzy jego licznym potomstwem, które z naszym miastem miało już wiele więcej wspólnego.
Stanisław August był wielmożą w zaledwie drugim pokoleniu. Jego przeciwnicy polityczni chętnie mu to wytykali, choćby w takim wierszyku: „Przedziwne to jest dzieło Boskiej Opatrzności: syn królem, ojciec w krześle [senator], a dziad podstarości”. To właśnie ów ‚ojciec’, czyli nasz dzisiejszy bohater, wyniósł ród Poniatowskich z szeregów szlacheckich średniaków do rangi liczących się graczy.
Był synem Franciszka, podstarościego w dobrach Lubomirskich i porucznika pancernego spod Wiednia. W tymże Wiedniu studiował i służył w armii cesarskiej pod Eugeniuszem Sabaudzkim. W litewskiej wojnie domowej stał po stronie Sapiehów, później zaś znalazł się w obozie Karola XII. Brał udział w bitwie pod Połtawą, gdzie osłaniał ucieczkę króla. Został dyplomatą w służbie szwedzkiej, z sukcesami posłował do Turcji, a w Rzeczypospolitej działał na rzecz Stanisława Leszczyńskiego.
Po śmieci Karola XII umiejętnie zmienił front i stał się gorliwym stronnikiem Augusta II. Ten obsypał go zaszczytami, czego ukoronowaniem była godność wojewody mazowieckiego w 1731 roku. Strony zmieniał jeszcze dwukrotnie – po śmieci Augusta poparł ponownie Leszczyńskiego, by ostatecznie pogodzić się z Augustem juniorem.
Kluczowe jednak było poślubienie w 1720 r. Konstancji Czartoryskiej i związanie się z Familią, jednym z najpotężniejszych stronnictw politycznych kraju. To właśnie jej wpływy zapewniły jego synowi koronę, a jemu samemu godność pierwszego świeckiego senatora Rzeczypospolitej: kasztelana krakowskiego w 1752 roku.
Synami Stanisława, prócz króla, byli: Kazimierz, podkomorzy koronny, Andrzej, feldmarszałek austriacki i ojciec księcia Józefa, oraz Michał, ostatni prymas Rzeczypospolitej. Oprócz nich mniej znani: Franciszek, kanonik krakowski, i Aleksander, poległy w wieku 19 lat oficer francuski. Córkami zaś Ludwika Maria Zamoyska, zwana Panią Podolską, i Izabella Branicka, zwana Panią Krakowską.
Stanisław zmarł w 1762 roku, nie doczekawszy elekcji i koronacji syna.
Portret pędzla Bacciarellego z Wikipedia Commons.
