Kartka z kalendarza – 8 maja
W nocy z 7 na 8 maja 2005 roku, a zatem równe 10 lat temu, do Muzeum Więzienia „Pawiak” dotarły z Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych elementy metalowej kopii wiązu szypułkowego, rosnącego w latach 1900-2004 na dziedzińcu więzienia na Pawiaku.
Drzewo, które obok fragmentu bramy przetrwało wysadzenie Pawiaka przez Niemców w 1944 roku, a potem stało się miejscem pamięci ofiar więzienia, a do którego po wojnie warszawiacy przybijali metalowe tabliczki i klepsydry, umarło w latach 80. XX w. z powodu ataku holenderskiej choroby wiązu (grafiozy) oraz ran zadanych drzewu przez gwoździe, którymi na całej długości pnia były poprzytwierdzane tabliczki. Przez niemal 20 lat stało suche, aż korzenie mu zbutwiały i groziło przewróceniem się i żadne środki zapobiegawcze w rodzaju przycinania gałęzi i impregnowania już nie pomagały. Wtedy Rada Warszawy podjęła uchwałę, aby, w oparciu o środki UE, wykonać kopię wiązu z metalu.
Wykonano ekspertyzy, opracowano plan wykonania odlewu, wybrano technologię wykonania i wykonawcę. Gliwicka odlewnia została wybrana z uwagi na duży potencjał produkcyjny i możliwość szybkiego wykonania odlewu (potrzeba wywołana ew. koniecznością zwrotu dotacji). Dodatkowo Gliwice zostały wybrane z uwagi na obecność na terenie zakładu obozu etapowego dla więźniów transportowanych z Pawiaka w głąb Rzeszy.
Drzewo pocięto w listopadzie 2004 na 80 części, po czym odlano wszystkie w Gliwicach i zespawano, a kopię przewieziono do Warszawy i posadowiono na specjalnym stalowym stelażu.
Mimo że powtórzenie drzewa (termin fachowy, w publikacjach popularnych zastępowany słowem „odlew” czy „kopia”) stało już od 8 maja, dyrekcja muzeum zwlekała z odsłonięciem pomnika do 9 czerwca, trzeba się bowiem było zająć uporządkowaniem klepsydr i tabliczek oraz oprawą pomnika.
Na zdjęciu, za AG Photo, montaż kopii drzewa w dniu 8 maja 2015. A oryginalne fragmenty drzewa znajdują się w Muzeum Pawiaka i w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy.
