Kartka z kalendarza – 14 października
Choć większość z nas udała się dziś o poranku jak w każdą środę do pracy, to mamy dziś dzień świąteczny. Świadczy o tym fakt, iż w szkołach nie ma lekcji, a nauczyciele wychodzą z naręczami kwiatów. A 14 października w całej Polsce celebrowany jest dzień Komisji Edukacji Narodowej. Dlaczego 14 października, dlaczego o tym piszemy i jak do tego doszło? Przyczyny powołanie KEN należy szukać w Rzymie na początku 1773 r., gdzie papież Klemens XIV, ugiąwszy się pod rządaniami Francuzów rozwiązał zakon jezuitów. Od jego powstania w połowie XVI w. członkowie Towarzystwa Jezusowego stali się jednymi z najbardziej wpływowych zakonników na dworach zachodniej Europy, pełniąc nieraz funkcję spowiedników monarchów. Nadto jezuici zoorganizowani na kształt wojska, sprawowali pieczę nad edukacją. Tak też było w Rzeczypospolitej, gdzie dominowały szkoły jezuickie i pijarskie, kształcące młodzież szlachecką. W chwili rozwiązania zakonu jezuitów powstała olbrzymia próżnia. Problemem były również dobra, które z chwilą kasaty stawały się „bezpańskie”. Moment likwidacji Towarzystwa Jezusowego przypadł na ciężkie czasy I rozbioru. Obradujący na Zamku Królewskim w Warszawie Sejm miał głównie za zadanie potwierdzić „dobrowolne” cesje terytorialne na rzecz ościennych mocarstw. Jednak stał się on również narzędziem naprawy systemu politycznego. A co dokładnie uchwali posłowie owego 14 października 1773 r. Głos oddajmy protokołowi (pisownia oryginalna): „1mo. Ustanawiamy Kommissyą w Warszawie odpracować się maiącą do edukacyi młodzi szlacheckiey, pod protekcyą I.K. Mci P. n. M. do ktorey ex Senatu, et Ministerio: Wielebnych WW. y UU Ignacego Massalskiego Biskupa Wileńskiego, Xiążęcia Poniatowskiego Biskupa Płockiego, Chreptowicza Podkanclerzego Lit. ex Ordine equestri Ignacego Potockiego Pisarza L. Xiążęcia