Kartka z kalendarza – 9 grudnia
9 grudnia 1937 roku zmarł w Warszawie Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki, pisarz, publicysta, działacz socjalistyczny, wolnomularz.
Strug w swej powieści „Chimera” napisał: „Żaden literat nigdy nie wymyśli nic tak niesłychanego, jak prawdziwe ludzkie życie”. Słowa te odnieść można do życia dzisiejszego bohatera.
Urodził się w Lublinie, w rodzinie „wysadzonego z siodła” byłego ziemianina. Studiował w Puławach, w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa. Już na studiach zostaje aresztowany za podziemną działalność oświatową, po czym „zwiedza” lubelski Zamek, X Pawilon Cytadeli i gubernię archangielską. Po powrocie do Królestwa konspiruje w Warszawie (używa dość demaskującego, jak widać na zdjęciu, pseudonimu „Kudłaty”), bierze udział w rewolucji 1905 roku, po czym zalicza kolejne uwięzienie i wygnanie. W tym okresie też przyjmuje pseudonim literacki, który stanie się jego nową tożsamością.
Na emigracji w Paryżu wstępuje do PPS-FR, Związku Walki Czynnej, a w końcu, po powrocie do kraju, Legionów. Walczy jako ułan Beliny-Prażmowskiego (załączone zdjęcie właśnie w mundurze beliniaka), konspiruje w POW, a w końcu wchodzi w skład lubelskiego rządu Daszyńskiego. Odznaczony zostaje Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych.
W przeciwieństwie do Komendanta nigdy nie wysiada z czerwonego tramwaju, a wolna Polska coraz bardziej go rozczarowuje. Współtworzy Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych i Ligę Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Jako wolnomularz (a nawet Wielki Mistrz Wielkiej Loży Narodowej) piętnuje nastroje nacjonalistyczne, militarystyczne i klerykalne. W proteście przeciwko procesowi brzeskiemu odrzuca członkostwo w Polskiej Akademii Literatury.
Przede wszystkim jednak pisze. Choć dziś jest autorem raczej rzadko czytanym, nie sposób zlekceważyć takich tytułów jak Dzieje jednego pocisku, Wyspa zapomnienia, Mogiła nieznanego żołnierza, Zakopanoptikon czy Żółty krzyż.
Choć Strug do końca życia miał na pieńku z władzą, to jego pogrzeb miał charakter państwowy i odbył się z pełnymi honorami. Nad trumną odegrano zarówno „Pierwszą Brygadę”, jak i „Czerwony Sztandar”.
Oddziałem warszawskiego Muzeum Literatury jest Muzeum Andrzeja Struga, urządzone w jego mieszkaniu: http://muzeumliteratury.pl/author/muzeumstruga
Zdjęcie: Muzeum Wojska Polskiego
