Kartka z kalendarza – 11 maja
11 maja 1573 r. prymas Jakub Uchański oficjalnie ogłosił, iż nominację na króla polskiego oraz wielkiego księcia litewskiego (oraz księcia kilku innych ziem) uzyskał Henri de Valois, który do naszej historii przeszedł pod imieniem Henryka Walezego. Co trzeba w tym miejscu podkreślić, wspominamy dziś jedynie ogłoszenie samych wyników wyborów. Szlachta oddawała swoje głosy (kreski) od 3 do 9 maja. System głosowania był zbliżony do tego, który obecnie obowiązuje w Stanach Zjednoczonych przy wyborze prezydenta. Głosowano wówczas województwami i dopiero województwa jako całość wybierały króla.
Elekcja Walezego z racji, że była pierwszą w historii Polski i Litwy, stała się jednocześnie wzorcem dla późniejszych wyborów monarchy. Każdy król musiał zaprzysięgać artykuły henrykowskie, które były niezmienne przez czas trwania Rzeczpospolitej oraz pacta conventa, które z kolej ulegały zmianie za każdym razem. Elekcję przeprowadzono pod wsią Kamion na prawym brzegu Wisły, gdzie można było się dostać świeżo ukończonym mostem Zygmunta Augusta.
Do elekcji stanęło poza Walezym kilku kandydatów. Pierwszym, który na początku mógł liczyć na największe poparcie był Ernest Habsburg cieszący się poparciem kościoła katolickiego. Kandydatem protestantów był król szwedzki Jan III Waza (ojciec przyszłego Zygmunta III Wazy) mogący liczyć w szczególności na poparcie Macieja Firleja. Radziwiłłowie z kolej popierali, o dziwo kandydaturę cara Iwana IV Groźnego. W kandydaturze tej widziano sposób rozwiązania niekończących się wojen litewsko-polsko-ruskich oraz szanse na zyskanie przywilejów dla szlachty, przy jednoczesnym ograniczeniu możnowładztwa. Pomimo pewnych szans na godny pojedynek wyborczy, car całkowicie nie przejawiał zainteresowania elekcją i ostatecznie nie przysłał swoich posłów na pole elekcyjne. W końcu kandydatura Walezjusza stanowiła niejako odpowiedź na kandydaturę Habsburga i to pomiędzy nimi szlachta zgromadzona pod Warszawą wybierała.
Ilustracją wydarzenia jest mural autorstwa Bufu Bufu przy ul. Mińskiej 25 w Soho Factory, który powstał w 2012 r. (zdjęcie własne).
