Kartka z kalendarza – 19 lutego
19 lutego 1943 roku Jan Stanisław Jankowski przejął obowiązki Delegata Rządu na Kraj, czyli przedstawiciela w okupowanym kraju rządu RP na uchodźstwie, w randze wicepremiera.
Powodem zmiany na tym stanowisku było aresztowanie poprzedniego Delegata, Jana Piekałkiewicza. Jankowski, jako jego zastępca, z urzędu objął tę funkcję, natomiast oficjalnie został mianowany Delegatem dwa miesiące później, 21 kwietnia.
Jan Stanisław Jankowski pochodził z rodziny ziemiańskiej z północnego Mazowsza. Z wykształcenia był chemikiem, studiował w Warszawie i Pradze. Od czasów studenckich związany był z ruchem narodowym. Służył w I Kompanii Kadrowej i w Legionach.
W wolnej Polsce współtworzył Narodową Partię Robotniczą, stronnictwo o profilu narodowym i socjalistycznym. Do zamachu majowego bywał członkiem najwyższych władz państwowych (był ministrem pracy w rządach Witosa i Skrzyńskiego), po przewrocie znalazł się w opozycji, najpierw w szeregach NPR, później Stronnictwa Pracy. W latach 1927-34 był również radnym Warszawy.
W Delegaturze Rządu również zajmował się polityką społeczną. Jego departament był jedną z najaktywniejszych agend Polskiego Państwa Podziemnego: wspierał rodziny ofiar terroru i przedstawicieli świata nauki i kultury, wykorzystując aż 30% budżetu Delegatury.
Najbardziej doniosłą decyzją, którą przyszło mu podjąć, było zapewne zatwierdzenie rozkazu o wybuchu powstania warszawskiego. Była to jednak formalność – kilka dni wcześniej premier Mikołajczyk dał „Borowi” wolną rękę w tej kwestii. Zresztą Jankowski należał do zwolenników podjęcia walki, wynik był więc przesądzony.
Po upadku powstania znalazł się w obozie w Pruszkowie, z którego został zwolniony. W marcu 1945 roku został aresztowany przez NKWD i w „procesie szesnastu” skazany na osiem lat więzienia. Zmarł lub został zamordowany 13 marca 1953 we Włodzimierzu nad Klaźmą, tuż przed upłynięciem terminu wyroku. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu, a jego grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Ilustracja: wikimedia.org
