Zwiedzaj z SKPT – Brzeg

Zwiedzaj z SKPT – Brzeg

Podczas dzisiejszego #zwiedzajzskpt przeniesiemy się na Dolny Śląsk i zapoznamy się z jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych tej części Polski. Prosimy nie regulować odbiorników; Brzeg, choć należy do województwa opolskiego, leży na historycznym Dolnym Śląsku, a rozbieżność między granicami historycznymi a administracyjnymi, choć niekiedy zrozumiała, nie przestaje uwierać miłośników historii i krajoznawstwa.

Brzeg lokowany został w połowie XIII wieku, co czyni go jednym z najstarszych miast w Polsce. W XIV stało się stolicą księstwa, a po wygaśnięciu lokalnej dynastii przeszło w ręce Habsburgów, a następnie Prus. Miasto było rozbudowywane i umacniane; do dziś czytelny jest zarówno średniowieczny układ urbanistyczny, jak i zarys nowożytnych fortyfikacji bastionowych.

Ikoną Brzegu jest widok bramy zamku książęcego, robiącej wrażenie manierystyczną dekoracją. Nowożytną przebudowę rezydencji ufundowali książęta Fryderyk II i Jerzy II z rodu Piastów, a program ikonograficzny budynku bramnego głosi chwałę tej dynastii. To właśnie w księstwie legnicko-brzeskim Piastowie panowali najdłużej, bo aż do 1675 roku.

Dziś w zamku w Brzegu mieści się Muzeum Piastów Śląskich. Warto też skorzystać z okazji i koniecznie obejrzeć malowniczy arkadowy dziedziniec, który przyniósł brzeskiej rezydencji miano (choć nie lubimy takich porównań) “śląskiego Wawelu”. Varsavianistyczną ciekawostką może być fakt, że jeden z architektów budowli, Jakub Parr, pracował również przy renesansowej przebudowie Zamku Warszawskiego.

Dawny Brzeg to nie tylko książęca stolica, ale przede wszystkim ważne i bogate miasto. Jako takie, powinno mieć odpowiednio dostojny ratusz. Siedziba władz miejskich pochodzi z XVI wieku i jest dziełem włoskich architektów. Niestety, trwający remont nie pozwala obejrzeć w pełnej okazałości efektownej loggii, zdobiącej zachodnią fasadę ratusza.

Kolejnym z symboli szanującego się, zabytkowego miasta jest zwykle fara miejska. Tę funkcję w Brzegu pełni kościół św. Mikołaja, wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku. Jako że księstwo legnicko-brzeskie było jednym z najważniejszych na Śląsku ośrodków protestantyzmu, od Reformacji aż do 1945 świątynia była kościołem ewangelickim.

Nawa główna kościoła św. Mikołaja w Brzegu mierzy ok. 30 metrów wysokości i należy do najwyższych na Śląsku. Większą część wyposażenia na początku 1945 roku pochłonął pożar, jednak architekturę starannie zrekonstruowano. 

Wśród licznych zabytkowych kamienic Brzegu szczególną uwagę zwraca XVIII-wieczna kamienica Kreyera, której barokowa fasada i katolicka w wymowie dekoracja jest świadectwem panowania na Śląsku Habsburgów.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzegu zaczęto budować w 1734 roku według projektu Józefa Frischa dla zakonu jezuitów. Ponieważ zaledwie sześć lat później Śląsk został zajęty przez protestanckie Prusy, budowy nie ukończono, a wieże powstały dopiero w połowie XIX wieku, już po kasacie zakonu.

Wnętrza kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzegu powstawały już po utracie tej części Śląska przez Habsburgów, jednak i tak imponują barokowym rozmachem. Iluzjonistyczna polichromia kościoła autorstwa Jana Kubena w 115 scenach głosi chwałę zakonu jezuitów.

Dzieje społeczności żydowskiej w Brzegu sięgają średniowiecza, były jednak znaczone kolejnymi pogromami i wypędzeniami. Nowożytna gmina żydowska powstała w połowie XVII wieku, a Żydzi, aż do II wojny światowej, stanowili kilka procent populacji miasta. Istniejąca do dziś synagoga powstała w 1799 roku, a cmentarz założono dwa lata później. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1806 r. i upamiętnia Zanwila syna Meira z Grodkowa.