Kartka z kalendarza – 17 maja
Niedawno pisaliśmy o przewrocie majowym; dziś zaś wspomnimy wydarzenie będące ogniwem łańcucha przyczynowo-skutkowego, który do zamachu doprowadził.
17 maja 1923 roku, w mieszkaniu senatora Juliusza Zdanowskiego w kamienicy Foksal 13 (na współczesnym zdjęciu) podpisano tzw. pakt lanckoroński, umowę koalicyjną pomiędzy PSL „Piast”, Związkiem Ludowo-Narodowym i Chrześcijańsko-Narodowym Stronnictwem Pracy. Następstwem tego aktu było utworzenie rządu konserwatywno-narodowego, zwanego złośliwie rządem Chjeno-Piasta.
Rozmowy rozpoczęły się po upadku mniejszościowego, tymczasowego rządu Sikorskiego. Nie były łatwe, a kością niezgody była reforma rolna, postulowana przez ludowców, a niechciana przez konserwatywnych ziemian. Koalicja stawiała sobie szereg zadań: zastrzeżenie rządów jedynie dla Polaków, ograniczenie wpływu mniejszości na państwo, wprowadzenie numerus clausus, polonizację Kresów. Planowano uprzywilejowanie Kościoła katolickiego w konstytucji i zawarcie konkordatu. Narodowcy na reformę rolną przystali, ale pozostawiono liczne furtki, dzięki którym latyfundyści mogli jej uniknąć.
Podpisy pod treścią układu złożyli: Stanisław Głąbiński i Marian Seyda (ZLN), Wojciech Korfanty i Józef Chaciński (ChNSP) oraz Władysław Kiernik oraz Wincenty Witos („Piast”). W ostatniej chwili z paktu wycofało się Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe.
Nazwa „paktu” wzięła się od przekonania, że negocjowano go w majątku Ludwika Hammerlinga, senatora z Lanckorony. Wincenty Witos później zaprzeczał, że Hammerling miał z nim cokolwiek wspólnego; nazwa jednak utrwaliła się.
Rząd Chjeno-Piasta powołano 28 maja. Na jego czele stanął Witos. Przetrwał do grudnia i upadł w atmosferze chaosu: galopującej inflacji, strajków, rozruchów, a zwłaszcza masakry krakowskiej.
