Kartka z kalendarza – 26 stycznia
W lipcu 1963 roku w stolicy Socjalistycznej Republiki Macedonii, Skopju, zaczęły dziwnie się zachowywać psy, koty i inne zwierzęta; te, które miały swobodę,uciekły z miasta, te trzymane w domach okazywały zaniepokojenie, wyły i były nieposłuszne.
Ta dziwna rzecz zwiastowała jedną z największych klęsk żywiołowych, która zdarzyła się w Europie w II poł. XX w. O godzinie 5:19 26 lipca 1963 roku pod doliną rzeki Wardar zatrzęsła się ziemia. Trzęsienie oceniono na ponad 6 stopni w skali Richtera i spowodowało ono zniszczenie ok. 75% miasta. Miasta zbudowanego w wielu miejscach jeszcze w średniowieczu lub za panowania osmańskiego, co zdecydowanie ułatwiło trzęsieniu niszczycielską pracę.
Tragedia Skopja (choć liczby bezwzględne nie są tak brutalne, mówi się o 1100 zabitych, 4000 rannych i 100000 osób bez dachu nad głową) poruszyła całą społeczność międzynarodową i poza doraźną pomocą ONZ postanowiła pomóc w odbudowie miasta.
Rozpisany w 1963 roku konkurs na odbudowę centrum Skopja wygrali architekci z Polski, Stanisław Jankowski, współautor MDM i trasy W-Z oraz nasz dzisiejszy bohater, Adolf Ciborowski, którego rocznicę śmierci dziś obchodzimy.
Urodzony w 1919 roku i wykształcony, podobnie jak jego koledzy, w czasie wojny na kompletach lub tuż po niej, Ciborowski bardzo szybko został gwiazdą polskiej urbanistyki. Opracowywał plany nowych osiedli (zwłaszcza Zespołów Osiedli Robotniczych), był głównym urbanistą Szczecina, a w latach 1956-64 – Warszawy. Właśnie z tego stanowiska udał się do Skopja, gdzie opracował wraz ze swoim kolegą nową koncepcję centrum Skopja, opartą o założenia architektury postcorbusierowskiej i przede wszystkim użytkowej.
Urodę Skopja po odbudowie zwykle ocenia się negatywnie, ale, jak w każdym przypadku, nie należy radykalizować swoich sądów. W ten sposób się wtedy budowało i nieistotne, czy projekt odbudowy opracował ktoś z PZPR czy z Zachodu (vide Nova Gorica w Słowenii). Sam Ciborowski po odbudowie Skopja pracował jeszcze w ONZ jako doradca ds. planowania przestrzennego, a potem pracował naukowo na Politechnice Warszawskiej.
Zmarł w roku 1987. Na zdjęciu, za build.mk, Ciborowski (pierwszy z prawej) nad planem Skopja.
