Kartka z kalendarza – 27 lutego
Początek lat 60. XIX wieku w Warszawie to okres budzących się nadziei w społeczeństwie. Imperium Rosyjskie było w trakcie przemian po przegranej wojnie krymskiej. Jednocześnie nadzieje na zmianę i przywrócenie autonomii w Królestwie Polskim żywiło wielu polskich polityków. Nastroje te podzielali również zwykli warszawiacy, którzy choć trochę interesowali się polityką. Często do haseł wolnościowych dochodziły hasła reformy społecznej, rozwiązania problemów wsi itp.
Demonstracja jaka miała miejsce 27 lutego 1861 r. była jedną z wielu jakie odbyły się na ulicach Warszawy w latach poprzedzających powstanie styczniowe, a była odpowiedzią na aresztowania po demonstracji sprzed 2 dni tj. z 25 lutego. Manifestację organizowali studenci Szkoły Sztuk Pięknych i Akademii Medyko-Chirurgicznej. Przebiegała pod hasłami reform społecznych i praw obywatelskich. Do historii przeszła za sprawą jej ofiar, które symbolizują niejako całe polskie społeczeństwo XIX w.
Od kul rosyjskich żołnierzy zginęli: czeladnik krawiecki Filip Adamkiewicz, uczeń gimnazjum, 16-letni Michał Arcichiewicz, robotnik Karol Brendel i dwaj ziemianie z Towarzystwa Rolniczego – Marceli Paweł Karczewski i młody, 23-letni Zdzisław Rutkowski. Masakra wywołał wrzenie w Warszawie. Ciała poległych przeniesiono do Hotelu Europejskiego, gdzie pełniono wartę, aby carscy żołnierze ich nie wykradli. Warto wspomnieć, iż wówczas na parterze mieściła się pracownia Karola Beyera – pioniera warszawskiej fotografii. Sfotografował on każdego z poległych ukazując ich w profilu, w ujęciu do pasa, a czterech z nich ma odsłonięte rany. Ze zdjęć stworzono tableau, które stanowi ilustrację dzisiejszego wydarzenia.
Pogrzeb pięciu poległych odbył się 2 marca i stanowił okazję do wielkiej patriotycznej demonstracji. Chociaż w starciach z rosyjskim wojskiem poległo jeszcze wiele osób, to jednak „pięciu poległych” stało się symbolem tych wszystkich, w dużej mierze anonimowych ofiar. Jednocześnie ich zróżnicowanie pod względem wieku czy też stanu pokazywało, że walka o wolną Polskę jest zadaniem ponadstanowym.
