Kartka z kalendarza – 28 maja
28 maja 1899 roku urodziła się w Jenisejsku Irena Krzywicka, pisarka, publicystka, tłumaczka, jedna z najbardziej kontrowersyjnych autorek międzywojennej Polski.
Była córką Stanisława Goldberga, lekarza i działacza socjalistycznego, zesłanego za swą działalność na Syberię. Goldbergowie powrócili do Polski w 1902 r., jednak Stanisław wkrótce zmarł. Już w wolnej Polsce Irena ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1923 r. wyszła za Jerzego Krzywickiego, prawnika, syna słynnego filozofa i socjologa Ludwika Krzywickiego.
Małżeństwo miało, decyzją obojga małżonków, charakter otwarty. Dla życia Krzywickiej przełomem był związek z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim. Nie tylko wprowadził ją do warszawskiego światka literackiego (symbolizowanego przez „Ziemiańską”), gdzie zdobyła bardzo mocną pozycję. Dzięki niemu zaangażowała się w działalność społeczną na rzecz edukacji seksualnej, równouprawnienia kobiet i tolerancji dla homoseksualistów. Wydawała dodatek do „Wiadomości Literackich”, „Życie Świadome”, poświęcony właśnie tym zagadnieniom, w którym pisywały znane pisarki epoki.
Twórczość literacka Krzywickiej była skupiona właśnie na sprawach obyczajowych. Współcześni mieli ją za skandalistkę i gorszycielkę, nawet pisarze o liberalnych zapatrywaniach zarzucali jej „wymachiwanie majtkami”. W gruncie rzeczy poruszała jednak tematy ważkie, a spychane przez literaturę na margines, rację więc mogą mieć ci, którzy widzą w niej raczej moralistkę.
Okupację spędziła w Warszawie, ukrywając się przed gestapo. Straciła obu partnerów i jednego syna. Po wojnie powróciła do pisania, prowadziła salon literacki (zresztą jadowicie wyśmiewany przez Tyrmanda), była nawet radną Warszawy. W 1962 r. wyjechała wraz z synem Andrzejem, późniejszym wybitnym fizykiem, do Szwajcarii, a później Francji. W 1992 wydała swe wspomnienia „Wyznania gorszycielki”, wciąż chętnie czytane i kilkukrotnie wznawiane. Pozostała za granicą do śmierci w 1994 r. Pochowana jednak została w Warszawie, w rodzinnym grobie na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy Żytniej.
Portret Krzywickiej autorstwa Witkacego za wikimedia.org.
