Kartka z kalendarza – 30 grudnia
30 grudnia 1877 roku w Dreźnie po długiej chorobie zmarł Aleksander Wielopolski herbu Starykoń, margrabia i ordynat na Pińczowie, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1831 roku.
„Szkolna” historiografia przedstawia Wielopolskiego jako hamletyzującego wysokiego urzędnika, którego decyzja o ogłoszeniu w Królestwie Polskim „branki” do carskiego wojska w styczniu 1863 roku spowodowała wybuch powstania styczniowego. Rzeczywistość, jak w każdym przypadku, jest nieco bardziej skomplikowana.
Warszawski epizod działalności margrabia, mianowany w marcu 1861 roku przewodniczącym Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zaczął od wprowadzenia Ustawy o Zbiegowiskach, mającej ukrócić mnożące się od lutego tegoż roku wystapienia uliczne. Bezpośrednim następstwem tej decyzji było krwawe stłumienie demonstracji 8 kwietnia i stan wojenny w całym Królestwie.
Jednocześnie to za epizodu rządów Wielopolskiego zwiększono liczbę szkół podstawowych i średnich, założono w Warszawie Szkołę Główną, czyli de facto polskojęzyczną wyższą uczelnię, zastępowano rosyjskich urzędników polskimi, a także poddał dworowi w Petersburgu projekt zniesienia pańszczyzny i oczynszowania chłopów.
Mimo tego radykalne skrzydło działaczy niepodległościowych uważało, że polityka małych kroków jest dla Polski niedobra i potrzebna jest rewolucja (skąd my to znamy?). Doprowadzono do dymisji Wielopolskiego, który pojechał do Petersburga i starał się przekonać Aleksandra II do zmiany jego polityki wobec Polaków, przekonując, że tylko drogą ustępstw na niskim szczeblu da radę uspokoić wrzącą już sytuację w Królestwie.
Do Warszawy Wielopolski wrócił jeszcze raz, w połowie 1862 jako szef Rządu Cywilnego. Na tym stanowisku wytrwał do 22 stycznia 1863, kiedy to wybuchło powstanie. Wielopolski ostatecznie zrażony do Polaków i Rosjan,wyjechał do Drezna gdzie umarł.
Na zdjęciu, za wikipedią, Wielopolski w obiektywie najbardziej znanego warszawskiego fotografa tego okresu – Karola Beyera.
