Kartka z kalendarza – 15 czerwca
15 czerwca 1867 r. (choć według oficjalnego kalendarza imperialnego był to 3 czerwca) cesarz rosyjski Aleksander II wydał dekret ostatecznie znoszący Radę Administracyjną Królestwa Polskiego – organ władzy wykonawczej istniejący od 1815 r., który padł niniejszym „ofiarą” procedur unifikujących administrację Królestwa z administracją reszty Cesarstwa. Całość była częścią większego procesu, który stopniowo ograniczał autonomię Królestwa Polskiego. Nie jednak o likwidacjach instytucji chcielibyśmy dzisiaj napisać, a o powoływaniu nowych.
Otóż, aby przechować dokumenty pozostałe o stopniowo likwidowanych instytucjach powołano Archiwum Akt Dawnych. Nazwa może wydawać dość przekorna, bowiem najstarsze zbiory liczyły w momencie powołania instytucji zaledwie 60 lat. Archiwum gromadziło akta praktycznie wszystkich instytucji państwowych (a więc nie tylko administracji centralnej, ale również dokumenty wojskowe oraz akta niektórych sądów) od czasów Księstwa Warszawskiego, poprzez czasy autonomicznego Królestwa Polskiego. W późniejszym okresie do dokumentów dołączono również akta niektórych instytucji działających w dawnym Królestwie Polskim. Siedziba Archiwum początkowo mieściła się w Pałacu Namiestnikowskim (zapewne głównie dlatego, że całe zbiory fizycznie tam właśnie się znajdowały), by po kilku latach przeprowadzić się na Stare Miasto, na ulicę Jezuicką, gdzie działalność kontynuowało ono do II wojny światowej. Niestety, powstanie warszawskie przetrwał zaledwie ułamek zbiorów, włączony obecnie w obręb Archiwum Głównego Akt Dawnych. By poczuć klimat dzisiejszej rocznicy, przeczytajmy fragmenty dokumentu powołującego Archiwum:
UKAZ DO RZĄDZĄCEGO SENATU.
Przyjąwszy sporządzone w Komitecie Urządzającym Królestwa Polskiego, a w Komitecie do Spraw Królestwa rozpoznane propozycje co do zniesienia Rady Administracyjnej Królestwa,—
Rozkazujemy:
1) Radę Administracyjną Królestwa z istniejącą przy niej Kancelarją znieść bezzwłocznie.
(…)
4) Z ukończonych interesów znoszącej się Rady Administracyjnej, tudzież b. Rady Stanu Królestwa, utworzyć Archiwum Akt dawnych, poddając takowe pod zarząd Komitetu Urządzającego i z przeznaczeniem do zawiadywania tem Archiwum potrzebnej liczby Urzędników, stosownie do zatwierdzonego przez Nas i przy niniejszem załączonego czasowego etatu.
(…)
W Darmsztadzie, 3 (15) Czerwca 1867 r.”
Dodatkowo, JEGO CESARSKA MOŚĆ (! – pozostając w konwencji sprzed półtora wieku) na oryginale dopisał własnoręcznie „Ma być według tego”.
I według tego było.
Na zdjęciu z warszawska.info budynek dawnego kolegium jezuickiego przy ulicy Jezuickiej, wieloletnia siedziba Archiwum.
