Kartka z kalendarza – 11 stycznia
Niekiedy przypominamy na naszych łamach postaci, które może dla samej Warszawy się szczególnie nie zasłużyły, ale pochodząc z niej, zasłużyły na sławę przekraczającą granice naszego miasta czy kraju. W tym cyklu jest i dzisiejsza kartka z kalendarza.
11 stycznia 1907 roku urodził się w Warszawie Abraham Jeszua Heschel, żydowski teolog i działacz na rzecz praw człowieka i dialogu międzyreligijnego. Pochodził z rodziny chasydzkiej, był spadkobiercą kilku znakomitych dynastii cadyków. Uczył się w jesziwie Icchaka Altera przy Żelaznej 57 (pozostałości Domu Studiów Religijnych istnieją do dziś) i gimnazjum lewicowej organizacji CISZO w Wilnie, a studiował w Berlinie na tamtejszym uniwersytecie i w Hochschule für die Wissenschaft der Judentums. Uzyskał doktorat z filozofii i rozpoczął pracę na niemieckich uczelniach. W ramach Polenaktion został wydalony z Rzeszy, udało mu się opuścić „ziemię niczyją” w Zbąszyniu i uzyskać zatrudnienie w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie. W lipcu 1939 roku wyjechał do USA na gościnne wykłady, co najpewniej uratowało mu życie – cała pozostała rodzina zginęła. Nigdy już potem do Polski – ani Niemiec – nie przyjechał.
W Stanach Zjednoczonych pracował na tamtejszych uczelniach judaistycznych (Hebrew Union College i Jewish Theological Seminary of America), gdzie prowadził działalność naukową. Jego publikacje stały się szeroko znane i czytane, nie tylko przez żydów. Najważniejsze tytuły to „Człowiek nie jest sam” (1951, wyd. pol. 2001), „Man’s Quest for God” (1954), „God in Search of Man” (1955), „The Prophets” (1962).
W swoich książkach głosił uniwersalność doświadczenia religijnego i podkreślał brak monopolu jakiejkolwiek religii na absolutną prawdę. Z nauczania Biblii wywiódł zaś obowiązek zaangażowania w obronę słabszych i dyskryminowanych. Był jednym z liderów Ruchu Praw Obywatelskich, działającego na rzecz równouprawnienia czarnych Amerykanów; współpracował z pastorem Martinem L. Kingiem, brał udział w słynnych marszach w Selmie. Heschel reprezentował Żydów amerykańskich jako gość Soboru Watykańskiego II. Przyczynił się tam do usunięcia z tekstów liturgicznych formuły „pro perfidis Judaeis”.
Heschel zmarł w Nowym Jorku w 1972 roku. Jego córka Susannah również jest teologiem, profesorem w elitarnym Dartmouth College.
Na zdjęciu prof. Abraham Jeszua Heschel i dr Martin Luther King w 1965 roku.
