Kartka z kalendarza – 19 stycznia
Dzisiaj wierni obrządków wschodnich posługujący się kalendarzem juliańskim obchodzą święto Objawienia Pańskiego, jedno z najważniejszych świąt w kalendarzu liturgicznym. O ile polska tradycja podczas tego święta akcentuje pokłon Trzech Króli, to w kościołach wschodnich zwraca się szczególną uwagę na moment chrztu Jezusa w Jordanie. We wschodniosłowiańskim kręgu kulturowym wierni w wigilię święta spożywają uroczysty posiłek oraz uczestniczą w wieczornym nabożeństwie w cerkwi, podczas którego dokonuje się pierwszego z dwóch poświęceń wody. Drugi raz wodę święci się po porannej liturgii, po której wierni udają się w procesji nad najbliższy zbiornik wodny, który na ten krótki czas staje się dla nich tą samą rzeką, w której ochrzczono Jezusa.
W Warszawie do końca XVIII wieku obrzęd ten, z powodu braku zorganizowanych grup wyznawców obrządków wschodnich, był niemal nieznany. Dopiero powstanie w latach 80. XVIII klasztoru unickich bazylianów spowodowało, że co roku z ich klasztoru i cerkwi na Miodowej wyruszała nad Wisłę ulicami Długą i Mostową barwna i nieco egzotyczna procesja wiernych i duchowieństwa. Procesja ta była dla warszawiaków niemałą atrakcją i licznie brali w niej udział nie tylko unici (czyli grekokatolicy), ale również katolicy rzymscy. Swoje własne, skromniejsze obchody organizowali po 1815 r. Rosjanie. Po powstaniu styczniowym karta się jednak odwróciła – kościół unicki nie cieszył się przychylnością władz i powoli tracił wiernych (jednak uroczystości odbywały się, warszawska prasa corocznie zapraszała wiernych na procesję, a dzień później umieszczała o niej wzmiankę), a obchody prawosławne zyskały rangę uroczystości państwowych.
I właśnie jedną z takich uroczystości, w 1836 r., przedstawia prezentowany obraz Marcina Zaleskiego, przed kilku laty zakupiony w Rosji (dokąd został sprzedany wkrótce po namalowaniu) przez prywatnego kolekcjonera, a następnie odkupiony przez Muzeum Warszawy. W centrum obrazu widzimy trzymającego krzyż biskupa Antoniego (Rafalskiego), pierwszego w historii prawosławnego biskupa warszawskiego, w otoczeniu wojska oraz urzędników państwowych (w tym feldmarszałka Iwana Paskiewicza). Poprzedza go asysta niosąca kadzielnicę oraz symbole jego biskupiego urzędu. Pod baldachimem znajdują się schodki, po których biskup zejdzie do miejsca gdzie w lodzie wyrąbano przerębel w kształcie krzyża. Biskup pobłogosławi wody dłonią oraz trzykrotnie zanurzy w nich krzyż śpiewając odpowiednie pieśni liturgiczne. Zresztą przytoczmy tekst z „Kurjera Warszawskiego” z 19 stycznia 1836r.:
„Święto pamiątki chrztu ZBAWICIELA, wczoraj według obrzędu cerkiewnego uroczyście było obchodzonem. W kaplicy zamkowej w obecności JO. Feldmarszałka, X-cia Warszawskiego, tudzież Jenerałów, Urzędników władz wszelkich wielu osób, celebrował JW. JX. Biskup Warszawski Antoni, a po Mszy ś. odbyła się solenna processja na taras zamkowy i na Wisłę, gdzie uroczyście tenże Biskup z licznem Duchowieństwem święcił wodę iako pamiątkę Jordanu. Wojsko i Lud licznie zebrany otaczały to miejsce, a przy ukończeniu modlitw 101 kroć z dział uderzono. Następnie przed JO. X-ciem Feldmarszałkiem, otoczonym świetnym i licznym gronem Jenerałów i Officerów, przez Krakowskie Przedmieście w paradzie przechodziło wojsko wszelkiej broni, pozdrawiając dostojnego Wodza.”
W tym roku obrzęd poświęcenia wody, przez wiele lat odbywający się wewnątrz murów cerkiewnych (zarówno cerkwi prawosławnych jak i greckokatolickich) znów powróci na ulice Warszawy. Dzisiaj o godzinie 15:00 duchowieństwo najmłodszej parafii prawosławnej w Warszawie, pw. Mądrości Bożej (Hagia Sophia) przy ul Puławskiej poświęci wody Jeziorka Czerniakowskiego. Zatem, po wielu latach przerwy, przez krótką chwilę będziemy mieli w Warszawie nie Jeziorko Czerniakowskie, a Jordan.
Ilustracja za muzeumwarszawy.pl
